Tingnan ang wikitext ng Pion

{{Infobox Particle
| bgcolour    =
| name        = Pion
| image       = [[Image:Quark structure pion.svg|250px]]
| caption     = Ang istrakturang [[quark]] ng pion. 
| num_types   = 3
| composition = {{SubatomicParticle|Pion+}}: {{SubatomicParticle|Up quark}}{{SubatomicParticle|Down antiquark}}<br />{{SubatomicParticle|Pion0}}: {{SubatomicParticle|Up quark}}{{SubatomicParticle|Up antiquark}} or {{SubatomicParticle|Down quark}}{{SubatomicParticle|Down antiquark}}<br />{{SubatomicParticle|Pion-}}: {{SubatomicParticle|Down quark}}{{SubatomicParticle|Up antiquark}}
| statistics  = [[Boson]]iko
| group       = [[Meson]]
| generation  =
| interaction = [[Malakas na interaksiyon]]
| antiparticle=
| theorized   = [[Hideki Yukawa]] (1935)
| discovered  = [[César Lattes]], [[Giuseppe Occhialini]] (1947) at [[Cecil Powell]] 
| symbol      = {{SubatomicParticle|Pion+}}, {{SubatomicParticle|Pion0}}, and  {{SubatomicParticle|Pion-}}
| mass        = {{SubatomicParticle|Pion+-}}: {{val|139.57018|(35)|ul=MeV/c2}}<br />{{SubatomicParticle|Pion0}}: {{val|134.9766|(6)|u=MeV/c2}}
| decay_time  = {{SubatomicParticle|Pion+-}}: {{val|2.6|e=-8|ul=s}}, {{SubatomicParticle|Pion0}}: {{val|8.4|e=-17|u=s}}
| decay_particle  =
| electric_charge = {{SubatomicParticle|Pion+}}: +1 [[Elementary charge|e]]<br>{{SubatomicParticle|Pion0}}: 0 e<br>{{SubatomicParticle|Pion-}}: &minus;1 e
| color_charge    =
| spin            =  0
| parity         = -1
| num_spin_states =
}}

Sa [[partikulong pisika]], ang isang '''pion''' (na pinaikling '''pi meson''') at tinutukoy ng {{SubatomicParticle|Pion}} ay anuman sa tatlong mga [[subatomikong partikulo]]: {{SubatomicParticle|Pion0}}, {{SubatomicParticle|Pion+}}, at {{SubatomicParticle|Pion-}}. Ang mga pion ang pinaka-magaang mga [[meson]] at gumagampan ng mahalagang papel sa pagpapaliwanag ng mga katangiang mababang-enerhiya ng [[malakas na interaksiyon|pwersang malakas na nukleyar]].

==Mga pundamental na katangian==
Ang mga pion ay mga [[meson]] na may serong [[ikot (pisika)|ikot]] at binubuo ng unang-[[henerasyon (partikulong pisika)|henerasyon]]g mga [[quark]]. Sa [[modelong quark]], ang isang [[taas na quark]] at isang anti-[[babang quark]] ay bumubuo sa {{SubatomicParticle|Pion+}}, samantalang ang isang [[babang quark]] at isang anti-[[taas na quark]] ay bumubuo sa {{SubatomicParticle|Pion-}}. Ang mga ito ay mga [[antipartikulo]] ng bawat isa. Ang walang kargang mga pion ang mga kombinasyon ng [[taas na quark]] na may anti-taas na quark o isang [[babang quark]] na may anti-babang quark at mayroon magkatulad na [[bilang na quantum]] at kaya ang mga ito ay matatagpuan lamang sa mga [[superposisyong quantum]]. Ang pinakamababang-enerhiyang superposisyon sa mga ito ang  {{SubatomicParticle|Pion0}} na sarili nitong antipartikulo. Kung magkakasama, ang mga pion ay bumubuo ng isang triplet ng [[isospin]]. Ang bawat pion ay may [[isospin]] (''I''&nbsp;=&nbsp;1) at ikatlong-bahaging [[pormulang Gell-Mann–Nishijima |isospin na katumbas ng karga nito]]ng (''I''<sub>z</sub>&nbsp;=&nbsp;+1,&nbsp;0&nbsp;or&nbsp;−1).

===Mga pagkabulok ng may kargang pion===
[[Image:PiPlus-muon-decay.png|right|thumb|300px|[[Diagramang Feynman]] ng nangingibabaw na pagkabulok na [[lepton]]ikong pion.]]
Ang mga meson na {{SubatomicParticle|Pion+-}} ay may masang {{val|139.6|ul=MeV/c2}} at isang [[mean na panahon ng buhay]] na  {{val|2.6|e=-8|ul=s}}. Ang mga ito ay [[pagkabulok ng partikulo|nabubulok]] sanhi ng [[mahinang interaksiyon]]. Ang pangunahing modo ng pagkabulok ng isang pion na may [[probabilidad]] na 0.999877 ay isang purong [[lepton]]ikong pagkabulok sa isang [[anti-muon]] at isang [[muon neutrino]]: 
:{|
| {{SubatomicParticle|Pion+}} || → || {{SubatomicParticle|link=yes|Muon+}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Muon neutrino}}
|--
| {{SubatomicParticle|Pion-}} || → || {{SubatomicParticle|link=yes|Muon-}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Muon antineutrino}}
|}

Ang ikalawang pinakakaraniwang modo ng pagkabulok ng isang pion na may probabilidad na 0.000123 ay isa ring pagkabulok na [[lepton]]iko sa [[elektron]] at sa tumutugong [[elektron neutrino]]. Ang modong ito ay natuklasan sa [[CERN]] noong 1958:
:{|
| {{SubatomicParticle|Pion+}} || → || {{SubatomicParticle|link=yes|Positron}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Elektron neutrino}}
|--
| {{SubatomicParticle|Pion-}} || → || {{SubatomicParticle|link=yes|Elektron}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Elektron antineutrino}}
|}

Ang pagsupili ng elektronikong modo sa respeto ng isang [[muon]]iko ay ibinigay na tinatantiyang(sa loob ng pagtutuwid [[radiasyon|radiatibo]] ng [[rasyo]] ng kalahating-lapad ng pion-elektron at reaksiyong pagkabulok na pion-muon: 

:<math> R_\pi = (m_e/m_\mu)^2 \left(\frac{m_\pi^2-m_e^2}{m_\pi^2-m_\mu^2}\right)^2 = 1.233 \times 10^{-4}</math>

At isang epektong [[ikot (pisika)|ikot]] na kilala bilang [[helisidad (partikulong pisika)|helisidad]] na pagsupil. Ang mga pagsukat ng nasa taas na rasyo ay isinaalang-alang sa loob ng mga dekada na mga pagsubok ng ''istrakturang V − A'' ([[bektor (heometriya)|bektor]] minus [[axial bektor]] o kaliwang-panig na [[lagrangian]]) ng may kargang [[mahinang interaksiyon|mahinang kuryente]] at ng [[unibersalidad ng lepton]]. Sa eksperimento, ang [[rasyo]]ng ito ay {{val|1.230|(4)|e=-4}}.<ref name=PDGPion>C. Amsler ''et al.''. (2008): [http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s008.pdf Particle listings – {{SubatomicParticle|Pion+-}}]</ref>

Bukod sa purong mga pagkabulok [[lepton]]iko ng mga pion, napagmasdan rin ang ilang mga batay sa istrakturang [[radiasyon|radiatibong]] mga pagkabulok na leptoniko at ang napakabihira [[pagkabulok na beta]] ng mga pion(na may probabilidad na 10<sup>&minus;8</sup>) na may isang neutral na pion bilang huling estado. 

===Mga pagkabulok ng neutral na pion===
Ang meson na {{SubatomicParticle|Pion0}} ay may mas medyo mas maliit na masa na {{val|135.0|u=MeV/c2}} at labis na maikling mean na panahon ng buhay na {{val|8.4|e=-17|u=s}}. Ang pion na ito ay nabubulok sa isang prosesong [[elektromagnetikong pwersa]]. Ang pangunahing modo ng pagkabulok na may probabilidad na 0.98798 ay sa dalawang mga [[photon]](dalawang mga photon na [[sinag gamma]] sa kasong ito): 

:{|
| {{SubatomicParticle|Pion0}} || → || 2 {{SubatomicParticle|link=yes|Gamma}}
|}

Ang ikalawang pinaka karaniwang modo ng pagkabulok nito na may probabilidad na 0.01198 ang [[Richard Dalitz|Dalitz]] na pagkabulok sa photon at isang pares na [[elektron]]–[[positron]] :
:{|
| {{SubatomicParticle|Pion0}} || → || {{SubatomicParticle|Gamma}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Elektron}} || + || {{SubatomicParticle|link=yes|Positron}}
|}

Ang rate kung saan nabubulok ang mga pion ay isang mahalagang kantidad sa maraming mga pang-ilalim na larangan ng [[partikulong pisika]] gaya ng [[teoria ng chiral na perturbasyon]]. Ang rate na ito ay [[parametro|pinarameterisa]] ng [[konstante ng pagkabulok ng pion]](''&fnof;''<sub>π</sub>) na mga  {{val|90|u=MeV}}.

{| class="wikitable sortable" style="text-align: center;"
|+Pions
|-
! class=unsortable|Partikulo
! Simbolo
! class=unsortable|Nilalaman na<br>[[quark]]
! [[Inbariantong masa]] ([[Boltaheng elektron|MeV]]/[[bilis ng liwanag|c]]<sup>2</sup>)
! width="50"|[[Isospin|I]]
! width="50"|[[Kabuuang angular na momentum|J]]<sup>[[Paridad (pisika)|P]]</sup>
! width="50"|[[karga (pisika)|Q]] ([[elementaryong karga|e]])
! width="50"|[[strangeness|S]]
! width="50"|[[charm (bilang na quantum)|C]]
! width="50"|[[bottomness|B']]
! width="50"|[[topness|T]]
! [[Mean na panahon ng buhay]] ([[segundo|s]])
! class=unsortable|Karaniwang [[pagkabulok ng partikulo|nabubulok sa]]
(>5% ng mga pagkabulok)
|-
| Pion<ref name="PDGPion"/>
|align="center"| {{SubatomicParticle|Pion+}}
|align="center"| {{SubatomicParticle|Pion-}}
|align="center"| {{SubatomicParticle|link=yes|Up quark}}{{SubatomicParticle|link=yes|Down antiquark}}
|align="center"| 139.570&nbsp;18(35)
|align="center"| 1<sup>&minus;</sup>
|align="center"| 0<sup>&minus;</sup>
|align="center"| 0
|align="center"| 0
|align="center"| 0
|align="center"| {{nowrap|2.6033 ± 0.0005 × 10<sup>−8</sup>}}
|align="center"| {{nowrap|{{SubatomicParticle|link=yes|Antimuon}} + {{SubatomicParticle|link=yes|Muon neutrino}}}}
|-
| Pion<ref name=PDGPion0>C. Amsler ''et al.''. (2008): [http://pdg.lbl.gov/2008/listings/s009.pdf Particle listings – {{SubatomicParticle|Pion0}}]</ref>
|align="center"| {{SubatomicParticle|Pion0}}
|align="center"| Self
|align="center"| <math>\tfrac{\mathrm{u\bar{u}} - \mathrm{d\bar{d}}}{\sqrt 2}</math><sup>{{ref|quarkcontent|[a]}}</sup>
|align="center"| 134.976&nbsp;6&nbsp;±&nbsp;0.000&nbsp;6
|align="center"| 1<sup>&minus;</sup>
|align="center"| 0<sup>&minus;+</sup>
|align="center"| 0
|align="center"| 0
|align="center"| 0
|align="center"| {{nowrap|8.4 ± 0.6 × 10<sup>−17</sup>}}
|align="center"| {{nowrap|{{SubatomicParticle|link=yes|Photon}} + {{SubatomicParticle|link=yes|Photon}}}}
|-
|}
<sup>[a]</sup> {{note|quarkcontent}} Make-up inexact due to non-zero quark masses.<ref>{{cite book|last=Griffiths|first=David J.|year=1987|title=Introduction to Elementary Particles|url=https://archive.org/details/introductiontoel0000grif_o7r4|isbn=0-471-60386-4|authorlink=David J. Griffiths|publisher=[[John Wiley & Sons]]}}</ref>
==Mga sanggunian==
{{reflist}}
{{particles}}
[[Kategorya:Mga meson]]