Tingnan ang wikitext ng Sirkumperensiya

{{Pangkalahatang heometriya}}
[[Image:Pi eq C over d.svg|right|thumb|Sirkumperensiya = {{pi}} × [[diyametro]]]]
Sa [[heometriya]], ang '''sirkumperensiya''' (mula sa [[Latin]] na ''circumferens'', nangangahulugang "dinadala sa palibot") ay ang [[perimetro]] o palibot ng isang [[bilog]] o [[elipse]].<ref>{{cite web|url=http://www-rohan.sdsu.edu/~pwbrock/files/UNIT9.3.pdf|title=Perimeter, Area and Circumference|author=San Diego State University|publisher=Addison-Wesley|year=2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006153741/http://www-rohan.sdsu.edu/~pwbrock/files/UNIT9.3.pdf|archive-date=6 Oktubre 2014|language=en}}</ref> Alalaong baga, ang sirkumperensiya ay magiging [[haba]] ng arko ng bilog, na kapag binuksan at diniretso, magiging [[linyang segmento|segmentong linya]].<ref>{{citation|first1=Jeffrey|last1=Bennett|first2=William|last2=Briggs|title=Using and Understanding Mathematics / A Quantitative Reasoning Approach|edition=3rd|publisher=Addison-Wesley|year=2005|isbn=978-0-321-22773-7|page=580|language=en}}</ref> Sa mas pangkalahatan, ang perimetro ay ang habang pakurba sa palibot ng kahit anumang pigurang nakasara. 
Maaring tukuyin din ng sirkumperensiya ang bilog mismo, alalaong baga, ang ''locus'' o lugar na kaayon sa gilid ng isang disko. 
Ang {{em|{{visible anchor|sirkumperensiya ng isang [[espera]]}}}} ay ang sirkumperensiya, o haba, ng anumang isa mga makabuluhang bilog nito.

Ang ibang katawagan nito sa [[wikang Tagalog|Tagalog]] ay '''yantas''' at '''tikop'''.<ref name=Gaboy>{{cite-Gaboy|''Circumference''}}</ref>

== Bilog ==
Ang sirkumperensiya ng isang bilog ay ang layo sa palibot nito, subalit kung, tulad sa maraming pagtratong elementarya, ang layo ay binibigay kahulugan sa mga tuntunin ng mga linyang diretso, hindi maaring gamitin ang depinisyon na ito. Sa ilalim ng ganitong katayuan, maaring ipakahulugan ang sirkumperensiya ng isang bilog bilang ang hangganan ng mga perimetro ng nakasulat na mga [[regular na poligon]]o bilang ang bilang ng mga gilid na tumataas na walang hanggan.<ref>{{citation|first=Harold R.|last=Jacobs|title=Geometry|year=1974|publisher=W. H. Freeman and Co.|isbn=0-7167-0456-0|page=565|language=en}}</ref> Ginagamit ang katawagang sirkumperensiya kapag sinusukat ang mga bagay na pisikal, gayon din kapag kinukunsidera ang mga anyong heometrikong basal.
[[File:Pi-unrolled-720.gif|thumb|240px|Kung ang [[diyametro]] ay 1, ang sirkumperensiya nito ay <math>\pi.</math>|left]]
[[File:2pi-unrolled.gif|thumb|240px|Kapag ang isang [[radius|radyo]] ng isang bilog ay 1—tinatawag na bilog na yunit—ang sirkumperensiya nito ay <math>2\pi.</math>|left]]

=== Kaugnayan sa {{pi}} ===
May kaugnayan ang sirkumperensiya ng isang [[bilog]] sa isa sa mga pinakamahalagang konstanteng pangmatematika. Ang [[konstante]]ng ito, ang [[pi]] (bigkas: ''pay''), ay kinakatawan ng [[Alpabetong Griyego|titik Griyego]] na [[Pi (letter)|<math>\pi.</math>]] Ang unang ilang digitong desimal ng halagang numeriko ng <math>\pi</math> ay 3.141592653589793 ...<ref>{{Cite OEIS|A000796}}</ref> Ikinakahulugan ang pi bilang ang [[rasyo]] ng sirkumperensiya ng bilog <math>C</math> sa [[diyametro]] <math>d</math> nito:
<math display=block>\pi = \frac{C}{d}.</math>

O, sa katumbas, bilang ang rasyo ng sirkumperensiya sa doble ng [[radius|radyo]]. Maaring muling ayusin ang pormula sa itaas upang lutasin ang sirkumperensiya:
<math display=block>{C} = \pi \cdot{d} = 2\pi \cdot{r}.\!</math>

Ang rasyo ng isang sirkumperensiya ng bilog sa radyo nito ay tinatawag ng konstanteng bilog, at katumbas ito ng <math>2\pi</math>. Ang halagang <math>2\pi</math> ay ang halaga din ng mga radiyan sa isang pihit. Nasa lahat ng dako ng [[matematika]], [[inhenyeriya]], at [[agham]] ang konstanteng pangmatematika na {{pi}}.

Sa ''Sukat ng isang Bilog'' na sinulat noong ''[[circa]]'' 250 BCE ni [[Arkimedes]], pinapakita na ang rasyong ito (<math>C/d,</math> yayamang hindi niya ginamit ang pangalang {{pi}}) ay higit sa 3{{sfrac|10|71}} subalit mas mababa sa 3{{sfrac|1|7}} sa pamamagitan ng pagkalkula ng mga perimetro ng isang nakasulat at isang tinakdang regular na poligono na may 96 na gilid.<ref>{{citation|first=Victor J.|last=Katz|title=A History of Mathematics / An Introduction|edition=2nd|year=1998|publisher=Addison-Wesley Longman|isbn=978-0-321-01618-8|page=[https://archive.org/details/historyofmathema00katz/page/109 109]|url-access=registration|url=https://archive.org/details/historyofmathema00katz/page/109|language=en}}</ref> Ginamit sa mga dantaon ang kaparaanang ito para sa pagtataya ng {{pi}}, na kinukuha ang katumpakan sa pamamagitan ng paggamit ng mga poligono ng mas malaki at mas malaking bilang ng mga gilid. Ang pinakahuling ganitong kalkulasyon ay isinagawa noong 1630 ni Christoph Grienberger na gumamit ng mga poligono na may 10<sup>40</sup> gilid.

==Mga sanggunian==
{{reflist}}
[[Kategorya:Elementaryong heometriya]]
[[Kategorya:Haba]]